Ψυχολογικές Άμυνες κατά Freud

Οι άμυνες δεν είναι αδυναμία· είναι η προσπάθεια του ψυχισμού να προστατευτεί από όσα δεν μπορεί ακόμη να αντέξει.

​

Σύμφωνα με τον Sigmund Freud, το ασυνείδητο χρησιμοποιεί ποικίλους μηχανισμούς άμυνας για να προστατεύσει το εγώ (ego) από έντονη εσωτερική σύγκρουση ή αγχογόνες σκέψεις και συναισθήματα. Παρακάτω παρουσιάζουμε τους κυριότερους μηχανισμούς άμυνας, τι ακριβώς κάνουν και πώς ξεπροβάλλουν στην καθημερινή ζωή.

​

1. Απώθηση

Τι είναι: Το ασυνείδητο “θάβει” επώδυνες μνήμες ή επιθυμίες ώστε να μην φτάνουν στο συνειδητό επίπεδο.Παράδειγμα: Κάποιος που βίωσε παιδική κακοποίηση δεν θυμάται τίποτα από τα γεγονότα, αλλά νιώθει άγχος ή αποστροφή χωρίς φανερή αιτία.

​

2. Άρνηση 

Τι είναι: το άτομο απορρίπτει ή «αρνείται» να αναγνωρίσει μια πραγματικότητα που είναι δυσάρεστη ή απειλητική για το Εγώ του, ώστε να προστατευτεί από άγχος ή ενοχή.

Παράδειγμα: Ένας καπνιστής που αρνείται επιμόνως ότι το κάπνισμα βλάπτει την υγεία του, παρά τις σαφείς ιατρικές ενδείξεις.

​

3. Προβολή 

Τι είναι: Τα ανεπιθύμητα δικά μας συναισθήματα ή επιθυμίες “προβάλλονται” σε άλλους. Παράδειγμα: Κάποιος με έντονο αίσθημα ενοχής για το ότι ζηλεύει συνεχώς το συνάδελφό του, τον κατηγορεί ότι εκείνος είναι ζηλιάρης.

​

4. Μετατόπιση 

Τι είναι: Το συναίσθημα ή η ώθηση που δεν μπορεί να εκφραστεί προς το πραγματικό αντικείμενο στρέφεται προς ένα ασφαλέστερο ή πιο εύκολο στόχο.

Παράδειγμα: Ένας εργαζόμενος που εκνευρίζεται με τον αυστηρό προϊστάμενο και φτάνει στο σπίτι και φωνάζει στον/στη σύντροφό του για ασήμαντη αφορμή.

​

5. Στρέβλωση

Τι είναι: Παραμόρφωση της πραγματικότητας ώστε να γίνει πιο ανεκτή ψυχολογικά.

Παράδειγμα: Ένας σπουδαστής που απέτυχε στις εξετάσεις λέει στον εαυτό του ότι «η σχολή αυτή δεν ήταν ποτέ για εμένα».

​

6. Μετατροπή 

Τι είναι: Ψυχολογικό άγχος ή σύγκρουση εκδηλώνεται με σωματικά συμπτώματα, χωρίς οργανική αιτία.

Παράδειγμα: Κάποιος που φοβάται να εκφράσει θυμό παρουσιάζει ξαφνική κώφωση ή παράλυση στο χέρι.

​

7. Αντιδραστικός μετασχηματισμός

Τι είναι: Αντί για την πραγματική – απαγορευμένη – επιθυμία, εκδηλώνεται το αντίθετό της σε υπερβολικό βαθμό.

Παράδειγμα: Ένας γονιός που κρύβει το θυμό του προς το παιδί, το υπερλατρεύει με δώρα και υπερπροστατευτικότητα.

​

8. Ενδοβολή

Τι είναι: Το άτομο “εισάγει” μέσα του χαρακτηριστικά ή στάσεις άλλου προσώπου που φοβάται ή αγαπά, ώστε να εξασφαλίσει ασφάλεια.

Παράδειγμα: Ένα παιδί που εσωτερικεύει τη σκληρή κριτική ενός γονέα και μιλάει αυστηρά στον εαυτό του, όπως θα το έκανε ο γονιός.

​

9. Αποσύνδεση

Τι είναι: Διαχωρισμός μιας σκέψης ή μνήμης από τα συναισθήματα που τη συνοδεύουν, ώστε να “ γίνει ανεκτή”.Παράδειγμα: Κάποιος που περιγράφει ψυχρά και αναλυτικά ένα τραγικό γεγονός χωρίς ίχνος συγκίνησης.

​

10. Μετουσίωση 

Τι είναι: Οι απαγορευμένες ή δυσάρεστες ωθήσεις μετατρέπονται σε θετικές, κοινωνικά αποδεκτές δράσεις.

Παράδειγμα: Ένα άτομο με έντονη επιθετικότητα γίνεται πρωταθλητής πολεμικών τεχνών και διδάσκει αυτοάμυνα.

​

11. Ταύτιση 

Τι είναι: Το εγώ ενσωματώνει χαρακτηριστικά άλλου ατόμου, ώστε να ενδυναμωθεί ή να μειώσει το άγχος.

Παράδειγμα: Ένα παιδί που αισθάνεται αδύναμο, ταυτίζεται με έναν δημοφιλή συμμαθητή και υιοθετεί το στυλ και τις συμπεριφορές του.

​

12. Εξιδανίκευση 

Τι είναι: Υπερβολική θετική απόδοση χαρακτηριστικών σε άλλο άτομο ή ομάδα, συχνά για να καλύψει εσωτερική αβεβαιότητα.

Παράδειγμα: Κάποιος που περνάει από σχέση σε σχέση, υψώνοντας σε βάθρο όποιον/α τον διεκδικεί.

​

13. Διανοητικοποίηση

Το άτομο αντιμετωπίζει συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις ή σκέψεις αποσυνδέοντάς τες από τα συναισθήματά του και εστιάζοντας σε ψυχρή, λογική ή θεωρητική ανάλυση. Με αυτόν τον τρόπο, αποφύγει την άμεση συναισθηματική εμπλοκή και το άγχος που προκαλεί η κατάσταση.

Παράδειγμα: Κάποιος μαθαίνει ότι ένα μέλος της οικογένειάς του έχει σοβαρή ασθένεια.  Αντί να εκφράσει τη θλίψη και τον φόβο του, αρχίζει να συλλέγει στατιστικά στοιχεία για την επιβίωση, να διαβάζει άρθρα ιατρικής έρευνας και να συζητά αποκλειστικά τις πιθανότητες θεραπείας με “απόλυτα” νούμερα, χωρίς να βιώνει ή να εκφράζει τα συναισθήματά του.

​

Γιατί είναι Σημαντικό να τις Αναγνωρίζουμε;

1. Έλεγξε τα όριά σου. Αν καταλάβεις πότε καταφεύγεις στους μηχανισμούς άμυνας, μπορείς να επαναφέρεις συνειδητά τον έλεγχο στα συναισθήματά σου.

2. Αυτογνωσία = Ελευθερία. Η επίγνωση σε απεγκλωβίζει από κρυφές συγκρούσεις που σε εξαντλούν.

3. Εφαρμογή στην Ψυχοθεραπεία. Οι ειδικοί σε βοηθούν να «ξεκλειδώσεις» τα ανενεργά σου συναισθήματα από πίσω από τους μηχανισμούς.

​

Συνοψίζοντας: Οι ψυχολογικές άμυνες είναι μέχρι ένα σημείο υγιείς, γιατί μας προστατεύουν από υπερφόρτωση συναισθημάτων. Όταν όμως κυριαρχούν, αποκλείουν τη συνειδητή επεξεργασία των τραυμάτων και των αναγκών μας.

👉 Πρόκληση για σένα: Την επόμενη φορά που θα νιώσεις έντονο άγχος ή σύγκρουση, ρώτησε τον εαυτό σου: «Τι προσπαθώ να αποφύγω;» Κι εκεί μπορεί να κρύβεται το κλειδί της πραγματικής αλλαγής.

​

Βιβλιογραφία

​

Freud, S. (1926). Inhibitions, Symptoms, and Anxiety. Standard Edition, Vol. 20. Hogarth Press.

Freud, A. (1936). The Ego and the Mechanisms of Defence. International Universities Press.

Vaillant, G. E. (1992). Ego Mechanisms of Defense: A Guide for Clinicians and Researchers. American Psychiatric Press.

Cramer, P. (2006). Protecting the Self: Defense Mechanisms in Action. Guilford Press.

Bond, M. (2004). Standards of Practice for Psychodynamic Psychotherapy. American Psychotherapy Association.

​​

Με ειλικρινή πρόθεση ενδυνάμωσης,Vera Dimitriadi, Clinical Psychologist, M.A.