Εποπτεία: γιατί είναι απαραίτητη για κάθε θεραπευτή

Χώρος σκέψης, στήριξης και εξέλιξης

​

Η εποπτεία δεν είναι πολυτέλεια, ούτε κάτι που «καλό είναι να υπάρχει». Είναι βασική προϋπόθεση για να μπορεί ένας θεραπευτής να εργάζεται με ασφάλεια, καθαρότητα σκέψης και επαγγελματική ακεραιότητα, σε όλα τα στάδια της πορείας του — από τα πρώτα βήματα μέχρι τα πολλά χρόνια εμπειρίας.

 

Προσωπικά δουλεύω με ψυχοδυναμική προσέγγιση, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στις άμυνες, τη μεταβίβαση, την αντιμεταβίβαση και τις εσωτερικές συγκρούσεις. Η εποπτεία, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι ο χώρος όπου αυτά μπορούν να σκεφτούνται και να επεξεργαστούν με ασφάλεια. Όμως η αναγκαιότητα της εποπτείας ξεπερνά κάθε συγκεκριμένο θεωρητικό ρεύμα: είναι πολύτιμη για όλους τους θεραπευτές, ανεξάρτητα από τη μέθοδό τους.

 

1. Χώρος για καθαρή σκέψη

Η κλινική δουλειά είναι φορτισμένη: ιστορίες, συναισθήματα, αμφιβολίες, διλήμματα.
Χωρίς εποπτεία, αυτά συσσωρεύονται και ο θεραπευτής κινδυνεύει:

• να θολώνει,

• να χάνει την ψυχραιμία ή την ευελιξία του,

• να μένει μόνος με δύσκολες κλινικές αποφάσεις.

Η εποπτεία προσφέρει έναν σταθερό χώρο όπου ο θεραπευτής μπορεί να σταματήσει, να σκεφτεί, να βάλει σε λόγια αυτό που τον βαραίνει και να ξαναδεί τη δουλειά του με περισσότερη διαύγεια. Έρευνες δείχνουν ότι η εποπτεία συνδέεται με βελτίωση της κλινικής ικανότητας και της ποιότητας της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας.

 

2. Στήριξη, αποφόρτιση και προστασία από εξουθένωση

Ο θεραπευτής ακούει δύσκολα πράγματα. Μπαίνει σε επαναλαμβανόμενους κύκλους πόνου, τραύματος, απώλειας. Αν όλα αυτά μείνουν «μέσα του», χωρίς επεξεργασία, η εξουθένωση είναι θέμα χρόνου.

Η εποπτεία:

• αποφορτίζει συναισθηματικά,

• βοηθά τον θεραπευτή να μην νιώθει μόνος με την ευθύνη,

• λειτουργεί προστατευτικά απέναντι στην επαγγελματική εξουθένωση και το δευτερογενές τραυματικό στρες (ψυχολογικό στρες που βιώνει ένα άτομο όχι επειδή βίωσε ο ίδιος ένα τραυματικό γεγονός, αλλά επειδή ήρθε σε στενή επαφή ή παρακολούθησε την εμπειρία κάποιου άλλου μέσω ακρόασης, αφήγησης, εργασίας, υποστήριξης).

Δεν είναι πολυτέλεια φροντίδας, είναι συνθήκη επιβίωσης για μια δουλειά που απαιτεί σταθερή ψυχική αντοχή.

 

3. Εμπλουτισμός γνώσεων και διαρκής επαγγελματική εξέλιξη

Η εποπτεία δεν είναι μόνο συναισθηματική στήριξη. Είναι και χώρος μάθησης.

Μέσα από την εποπτική διαδικασία, ο θεραπευτής:

• εκτίθεται σε διαφορετικές οπτικές και θεωρητικές αναγνώσεις,

• ενημερώνεται για νέες έρευνες και κλινικές πρακτικές,

• συνδέει την εμπειρία του από το δωμάτιο με πιο ευρύτερα κλινικά σχήματα,

• μαθαίνει να μεταφράζει τη θεωρία σε ζωντανή πράξη.

Συστηματικές ανασκοπήσεις δείχνουν ότι η εποπτεία ενισχύει την αυτοεπίγνωση, την αυτο-αποτελεσματικότητα και την επαγγελματική επάρκεια των θεραπευτών, με θετικές επιδράσεις και στην πράξη τους.

Με απλά λόγια: ο θεραπευτής εξελίσσεται, δεν ανακυκλώνει απλώς αυτά που ήδη ξέρει.

 

4. Διατήρηση «φρέσκιας ματιάς» στις μακροχρόνιες θεραπευτικές σχέσεις

Οι μακροχρόνιες θεραπείες είναι γόνιμες αλλά και ύπουλες:
συχνά δημιουργείται μια αίσθηση οικειότητας που μπορεί να θολώσει τα όρια, να μειώσει την εγρήγορση ή να οδηγήσει σε «συνενοχή» με στάσιμα μοτίβα.

Η εποπτεία βοηθά τον θεραπευτή:

• να μην εγκλωβιστεί σε ρόλους που έχουν παγιωθεί,

• να αναγνωρίζει πότε έχει συνηθίσει υπερβολικά μια δυναμική,

• να βλέπει ξανά τον θεραπευόμενο σαν «ζωντανό άλλο», όχι σαν γνωστό σενάριο,

• να ανανεώνει την περιέργεια, τη ζωντάνια και την κλινική του ευαισθησία.

Έρευνες για την εποπτεία δείχνουν ότι συμβάλλει στη βελτίωση της θεραπευτικής συμμαχίας και στη συνολική ποιότητα της θεραπευτικής διαδικασίας — παράγοντες κρίσιμους ειδικά στις μακροχρόνιες θεραπείες.

Η εποπτεία, με άλλα λόγια, κρατάει τον θεραπευτή «ξυπνητό» μέσα σε σχέσεις που λόγω διάρκειας κινδυνεύουν να γίνουν προβλέψιμες ή στάσιμες.

 

5. Προστασία της θεραπευτικής σχέσης και του πλαισίου

Όταν ο θεραπευτής δεν έχει πού να σκεφτεί και να αναστοχαστεί, αυτό μοιραία επηρεάζει τον τρόπο που είναι μέσα στο δωμάτιο:

• τα όρια χαλαρώνουν,

• οι αποφάσεις γίνονται πιο αντιδραστικές,

• το πλαίσιο φθείρεται.

Η εποπτεία λειτουργεί ως σταθερό σημείο επαναφοράς:

• υπενθυμίζει τη σημασία του πλαισίου,

• βοηθά να αποσαφηνιστούν όρια και ρόλοι,

• στηρίζει τον επαγγελματισμό και την ηθική ευθύνη απέναντι στον άνθρωπο που ζητά βοήθεια.

 

Τι κερδίζει τελικά ο θεραπευτής (και κατ’ επέκταση ο θεραπευόμενος);

• Περισσότερη ψυχική αντοχή και λιγότερη μοναξιά μέσα στη δουλειά

• Καθαρότερη σκέψη και πιο ώριμες κλινικές αποφάσεις

• Συνεχή εμπλουτισμό γνώσεων και κλινικής κρίσης

• «Φρέσκια ματιά» σε μακροχρόνιες σχέσεις, χωρίς επανάπαυση

• Προστασία από επαγγελματική εξουθένωση

• Βαθύτερη ποιότητα στη θεραπευτική σχέση και στη διαδικασία

Η εποπτεία είναι, στην ουσία, ένας χώρος όπου ο θεραπευτής μπορεί να παραμένει άνθρωπος, να μαθαίνει, να αμφιβάλλει, να μεγαλώνει — ώστε να μπορεί να σταθεί με περισσότερη σταθερότητα και παρουσία στους ανθρώπους που συνοδεύει.

​

Bιβλιογραφία 

​

Bradley, W. J., & Becker, K. D. (2021). Clinical supervision of mental health services: A systematic review of supervision characteristics and practices associated with formative and restorative outcomes. The Clinical Supervisor, 40(1), 1–27.Queensland Health

Keum, B. T. H., et al. (2021). Supervision and psychotherapy process and outcome: A meta-analysis. Training and Education in Professional Psychology, 15(4), 248–260.Ovid

Wheeler, S., & Richards, K. (2007). The impact of clinical supervision on counsellors and therapists, their practice and their clients: A systematic review of the literature. Rugby, UK: BACP.NCBI+1

Sharma, P., et al. (2021). Effect of clinical supervision on self-awareness and self-efficacy of psychotherapists and counselors: A systematic review. American Journal of Psychotherapy.ResearchGate

Vassara, M., & Papavassiliou-Alexiou, I. (2020). Supervision in counseling and psychotherapy: A qualitative study of Greek supervisors’ experiences and practices. Hellenic Journal of Psychology, 18(1), 63–89.