Τύποι Δεσμού Προσκόλλησης στη Βρεφική Ηλικία και η Μετάβασή τους στους Ερωτικούς Δεσμούς της Ενηλικίωσης

Κουβαλάμε μέσα μας τον τρόπο που κάποτε μας κράτησαν — και αυτός ο τρόπος γίνεται η γλώσσα της αγάπης μας.

Η προσκόλληση περιγράφει τον συναισθηματικό δεσμό που δημιουργεί το βρέφος με τον κύριο φροντιστή του, και διαμορφώνει τον τρόπο που θα συνδεθεί συναισθηματικά και στις μετέπειτα σχέσεις του. Σύμφωνα με τις κλασικές μελέτες των John Bowlby και Mary Ainsworth, διακρίνονται τέσσερις βασικοί τύποι προσκόλλησης, οι οποίοι θέτουν τα θεμέλια για το πώς θα βιώσουμε την ασφάλεια, την εμπιστοσύνη και την εγγύτητα στους ερωτικούς μας δεσμούς ως ενήλικες.

1. Ασφαλής Προσκόλληση (Secure Attachment)

• Χαρακτηριστικά βρεφικής ηλικίας: Το παιδί αισθάνεται άνετα να εξερευνά τον κόσμο γύρω του, επιστρέφει στον φροντιστή για «ασφαλές καταφύγιο» όταν νιώθει δυσφορία και καθησυχάζεται εύκολα με την επανεμφάνισή του (Ainsworth et al., 1978).

• Μεταφορά στην ενηλικίωση: Οι ενήλικες με ασφαλή προσκόλληση διατηρούν ισορροπημένη αυτονομία και εγγύτητα. Έχουν υγιή αυτοεκτίμηση, εμπιστεύονται τον σύντροφό τους και διαχειρίζονται καλύτερα τις συγκρούσεις (Hazan & Shaver, 1987).

  
  

2. Αγχώδης–Αμβιβληστική Προσκόλληση (Anxious–Ambivalent / Preoccupied)

• Χαρακτηριστικά βρεφικής ηλικίας: Το βρέφος εκφράζει έντονο άγχος αποχωρισμού, δεν καθησυχάζεται πλήρως ακόμα και όταν ο γονέας επιστρέφει και συχνά συμπεριφέρεται συγκεχυμένα (Ainsworth et al., 1978).

• Μεταφορά στην ενηλικίωση: Οι ενήλικες με αυτόν τον τύπο προσκόλλησης επιδεικνύουν έντονη ανάγκη επιβεβαίωσης, φοβούνται την απόρριψη και «κολλάνε» στο σύντροφό τους. Η ζήλια και η διακυμάνσεις της διάθεσης είναι συχνές (Bartholomew & Horowitz, 1991).

  
  

3. Αποφευκτική Προσκόλληση (Avoidant / Dismissive)

• Χαρακτηριστικά βρεφικής ηλικίας: Το βρέφος δείχνει ανεξαρτησία, αποφεύγει ή αγνοεί τον φροντιστή τόσο στην αναχώρηση όσο και στην επιστροφή του· υποκρύπτει το άγχος του (Ainsworth et al., 1978).

• Μεταφορά στην ενηλικίωση: Οι ενήλικες τείνουν να αποφεύγουν την πολύ στενή συναισθηματική επαφή, προασπίζονται την ανεξαρτησία τους και δυσκολεύονται να εκφράσουν τις ανάγκες τους στη σχέση (Hazan & Shaver, 1987).

4. Δυσρυθμισμένη/Αντιφατική Προσκόλληση (Disorganized / Fearful)

• Χαρακτηριστικά βρεφικής ηλικίας: Το βρέφος δεν έχει συνεπή στρατηγική· παρουσιάζει σύγκρουση, παγώνει ή επιδεικνύει ασυνήθιστες συμπεριφορές (π.χ. κινήσεις αυτοτραυματισμού) κατά τις επιστροφές του φροντιστή (Main & Solomon, 1986).

• Μεταφορά στην ενηλικίωση: Συνδυάζει την επιθυμία για εγγύτητα με τον φόβο εγκατάλειψης· οι σχέσεις συχνά χαρακτηρίζονται από ανασφάλεια, έντονες διακυμάνσεις εμπιστοσύνης και δυσκολία στη διαχείριση συναισθημάτων (Bartholomew & Horowitz, 1991).

Παράγοντες Μεταβίβασης

1. Εσωτερικά Εργαλεία Εγώ (Internal Working Models): Το παιδί αναπτύσσει νοητικά σχήματα για το πώς «λειτουργεί» η αγάπη και η φροντίδα. Αυτά τα σχήματα επηρεάζουν την αναπαράσταση των σχέσεών του ως ενήλικα (Bowlby, 1969).

2. Συναισθηματική Ρύθμιση: Ο τύπος προσκόλλησης καθορίζει την ικανότητα διαχείρισης άγχους και θυμού· αυτό μετακυλίεται σε δεξιότητες επικοινωνίας εντός του ζευγαριού.

3. Στάσεις και Προσδοκίες: Οι άνθρωποι αναζητούν ή αποφεύγουν συντρόφους που επιβεβαιώνουν το εσωτερικό τους μοντέλο (π.χ. ένας αποφευκτικός ναυαγεί σε σχέσεις με «κολλητικούς» συντρόφους).

   
   

Συμπεράσματα & Προτάσεις

• Αυτογνωσία: Εντοπώντας τον τύπο προσκόλλησής σας, ανοίγει ο δρόμος για συνειδητές αλλαγές στη συναισθηματική σας συμπεριφορά.

• Ψυχοθεραπεία: Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις (π.χ. EFT, ψυχανάλυση, CBT) εστιάζουν στο να «εξυγιάνουν» τα παλιά εσωτερικά μοντέλα ώστε να αναπτυχθεί ασφαλής δεσμός στην ενήλικη ζωή.

• Εκπαίδευση Ζευγαριών: Η κατανόηση των διαφορετικών προσεγγίσεων προσκόλλησης βελτιώνει την επικοινωνία και μειώνει τις συγκρούσεις.

Βιβλιογραφία

Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss: Vol. 1. Attachment. Basic Books.

Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E. & Wall, S. (1978). Patterns of Attachment: A Psychological Study of the Strange Situation. Lawrence Erlbaum.

Main, M. & Solomon, J. (1986). Discovery of a new, insecure–disorganized/disoriented attachment pattern. In M. Yogman & T. B. Brazelton (Eds.), Affective Development in Infancy (pp. 95–124). Ablex.

Hazan, C. & Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511–524.

Bartholomew, K. & Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226–244.

Με ειλικρινή στήριξη στην προσωπική και διαπροσωπική σας ανάπτυξη,

Vera Dimitriadi, Clinical Psychologist, M.A.