Συναισθηματική ασυμμετρία στη σχέση — τι είναι και πώς τη διαχειριζόμαστε

Οι σχέσεις είναι ο τόπος όπου μαθαίνουμε ποιοι είμαστε και ποιοι μπορούμε να γίνουμε.

Οι σχέσεις περιέχουν πάντα κάποια μορφή ασυμμετρίας — οικονομική, ηλικιακή, επαγγελματικής θέσης, κοινωνικού ρόλου ή δυναμικότητας. Όμως υπάρχει και μια ασυμμετρία πιο αθόρυβη και πιο καθοριστική: η συναισθηματική ασυμμετρία, εκεί όπου η ψυχική εργασία της σχέσης δεν μοιράζεται εξίσου.

Τι ονομάζουμε συναισθηματική ασυμμετρία

Ασύμμετρη σχέση ονομάζουμε τη δυναμική στην οποία δύο άνθρωποι δεν συμβάλλουν εξίσου στη ρύθμιση, την επικοινωνία, την ανάληψη ευθύνης και την προσπάθεια για σύνδεση. Η ασυμμετρία μπορεί να προκύπτει από διαφορές στη συναισθηματική ωριμότητα, στα ψυχικά αποθέματα, στην ικανότητα αυτοπαρατήρησης, στο στυλ δεσμού, σε δομικούς παράγοντες προσωπικότητας ή σε αμυντικούς μηχανισμούς που μετατοπίζουν την ευθύνη από τον έναν στον άλλον.

Σε τέτοιες σχέσεις, ένα άτομο μπορεί να αναλαμβάνει υπερβολική ευθύνη, να εσωτερικεύει ενοχή ή να υπερ-λειτουργεί, ενώ ο άλλος αποφεύγει, αποσύρεται ή χρησιμοποιεί μηχανισμούς όπως προβολή, ελαχιστοποίηση, αποστασιοποίηση ή χειριστική αναπλαισίωση. Το αποτέλεσμα είναι ένα χρόνιο μοτίβο ανισορροπίας, όπου η πραγματική κατανομή ευθύνης θολώνει και η ψυχική επιβάρυνση πέφτει συστηματικά στον πιο διαθέσιμο και δεκτικό σύντροφο.

⭐ Ο ρόλος της ενοχής και πώς δημιουργείται η ασυμμετρία

Στις ασύμμετρες σχέσεις, το άτομο που «κρατάει» τη σχέση συνήθως διαθέτει:

• μεγαλύτερη ενσυναίσθηση

• αυξημένη αυτοπαρατήρηση

• τάση για υπευθυνοποίηση

• ιστορικό που το έχει εκπαιδεύσει να «διορθώνει» καταστάσεις

• προσωπικότητα με στοιχεία υψηλής ευθύνης ή άγχους εγκατάλειψης

• φόβο να απογοητεύσει ή να συγκρουστεί

Αυτό το άτομο συχνά γίνεται το “ρυθμιστικό σύστημα” της σχέσης:αναπληρώνει, εξηγεί, προσπαθεί, συγχωρεί, ερμηνεύει, εξομαλύνει.Η ενοχή είναι ο μηχανισμός που το κρατά παγιδευμένο.

Ο άλλος συχνά παρουσιάζει:

• αποφυγή ευθύνης

• αμυντικότητα

• δυσκολία αυτοκριτικής

• μειωμένη συναισθηματική διαθεσιμότητα

• προβολή — μεταθέτει το δικό του υλικό στον σύντροφο

Έτσι δημιουργείται η ασύμμετρη κατανομή ευθύνης: το άτομο που μπορεί να αναλάβει περισσότερα… αναλαμβάνει περισσότερα. Και το μοτίβο ενισχύεται.

Το «φταίμε κι οι δύο» τότε λειτουργεί ως:

• μόνιμη εσωτερική αμφιβολία για τον πιο ενσυναισθητικό σύντροφο («μήπως φταίω κι εγώ;»)

• άλλοθι για τον πιο αμυντικό

• και θόλωση της πραγματικότητας που αφήνει τη σχέση στάσιμη

Η ψυχοθεραπευτική διερεύνηση βοηθά να αποσαφηνιστεί τι είναι δική μου ευθύνη και τι όχι — και η διαύγεια αυτή είναι θεραπευτική.

⭐ Πώς διαχειρίζεται η συναισθηματική ασυμμετρία

Η ασυμμετρία δεν διορθώνεται με πίεση, επίκριση ή λογικά επιχειρήματα.Χρειάζεται:

1. Σαφήνεια

Αναγνώριση του μοτίβου: ποιος αναλαμβάνει τι — και γιατί.

2. Διαχωρισμός ευθύνης

Το άτομο που υπερ-λειτουργεί χρειάζεται να ξεχωρίσει την πραγματική του ευθύνη από την εσωτερικευμένη ενοχή.

3. Επανεκπαίδευση ρόλων

Ο σύντροφος που αποφεύγει χρειάζεται να μάθει να μένει, να μιλά, να αναλαμβάνει, να ρυθμίζει. Με μικρά, σταθερά βήματα — όχι υποσχέσεις χωρίς πράξη.

4. Διαχείριση ενοχής και υπερ-ευθύνης

Η ενοχή του «αν τον πιέσω, θα τον χάσω» είναι συχνά παλιά, όχι τωρινή. Απαιτεί θεραπευτική επεξεργασία.

5. Οριοθέτηση

Όχι ως τιμωρία, αλλά ως προστασία της ψυχικής ισορροπίας.Η σχέση χρειάζεται δύο ανθρώπους που συμμετέχουν — όχι έναν που προσπαθεί για δύο.

Αυτοφροντίδα

Το άτομο που επιβαρύνεται με τη φροντίδα της σχέσης χρειάζεται να αφιερώνει χρόνο στον εαυτό του και να μην παραμελεί τις ανάγκες του. Συχνά η υπερ-λειτουργικότητα οδηγεί σε εξάντληση, θυμό ή αίσθηση αδικίας — σημάδια ότι η εσωτερική ισορροπία έχει ήδη διαταραχθεί.

Η αυτοφροντίδα, σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι πολυτέλεια· είναι προϋπόθεση.Περιλαμβάνει:

• την αναγνώριση των ορίων της αντοχής

• την κατανόηση ότι η συναισθηματική διαθεσιμότητα δεν είναι ανεξάντλητη

• τη συνειδητή παύση από τον ρόλο του «ρυθμιστή»

• την επανασύνδεση με δραστηριότητες που τρέφουν τον εαυτό

• την καλλιέργεια εσωτερικής στήριξης και αυτοσυμπόνιας

Η αυτοφροντίδα λειτουργεί ως αντίβαρο στην ασυμμετρία: δίνει χώρο στο άτομο να ανακτήσει ενέργεια, να δει πιο καθαρά τα όρια και τις πραγματικές του ανάγκες, και να αποφασίσει από θέση ψυχικής σταθερότητας πώς θέλει να σταθεί μέσα στη σχέση.

Μόνο όταν κάποιος φροντίζει τον εαυτό του μπορεί να δει ξεκάθαρα αν η σχέση μπορεί να γίνει πιο ισορροπημένη — ή αν η ανισορροπία είναι πλέον δομικό της χαρακτηριστικό.

Διάβασε ποιά είναι τα υγιή όρια στις σχέσεις και πώς να τα θέτεις

Βιβλιογραφία

Benjamin, L. S. (1996). Interpersonal diagnosis and treatment of personality disorders. Guilford Press.Gibson, L. C. (2015). Adult children of emotionally immature parents: How to heal from distant, rejecting, or self-involved parents. New Harbinger.Johnson, S. M. (2004). The practice of emotionally focused couple therapy: Creating connection. Brunner-Routledge.Wachtel, E. F. (2019). Cyclic psychodynamics and the contextual self. Routledge.Young, J. E., & Klosko, J. S. (2003). Schema therapy: A practitioner’s guide. Guilford Press.