Τύποι Δεσμού Προσκόλλησης στη Βρεφική Ηλικία
και η Μετάβασή τους στους Ερωτικούς Δεσμούς της Ενηλικίωσης

​

Η προσκόλληση περιγράφει τον συναισθηματικό δεσμό που δημιουργεί το βρέφος με τον κύριο φροντιστή του, και διαμορφώνει τον τρόπο που θα συνδεθεί συναισθηματικά και στις μετέπειτα σχέσεις του. Σύμφωνα με τις κλασικές μελέτες των John Bowlby και Mary Ainsworth, διακρίνονται τέσσερις βασικοί τύποι προσκόλλησης, οι οποίοι θέτουν τα θεμέλια για το πώς θα βιώσουμε την ασφάλεια, την εμπιστοσύνη και την εγγύτητα στους ερωτικούς μας δεσμούς ως ενήλικες. Πολλές από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε στις ερωτικές μας σχέσεις προκύπτουν από το πώς δενόμαστε στην σχέση και μέσα από την αναγνώριση αυτή μπορούμε να βοηθήσουμε την σχέση να μετακινηθεί από την δυσλειτουργία στην ικανοποίηση και των δύο. 

​

Παράγοντες Μεταβίβασης

​

1. Εσωτερικά Εργαλεία Εγώ (Internal Working Models): Το παιδί αναπτύσσει νοητικά σχήματα για το πώς «λειτουργεί» η αγάπη και η φροντίδα. Αυτά τα σχήματα επηρεάζουν την αναπαράσταση των σχέσεών του ως ενήλικα (Bowlby, 1969).

2. Συναισθηματική Ρύθμιση: Ο τύπος προσκόλλησης καθορίζει την ικανότητα διαχείρισης άγχους και θυμού· αυτό μετακυλίεται σε δεξιότητες επικοινωνίας εντός του ζευγαριού.

3. Στάσεις και Προσδοκίες: Οι άνθρωποι αναζητούν ή αποφεύγουν συντρόφους που επιβεβαιώνουν το εσωτερικό τους μοντέλο (π.χ. ένας αποφευκτικός ναυαγεί σε σχέσεις με «κολλητικούς» συντρόφους).

​​

Τύποι συναισθηματικού δεσμού

​

1. Ασφαλής Προσκόλληση (Secure Attachment)

• Χαρακτηριστικά βρεφικής ηλικίας: Το παιδί αισθάνεται άνετα να εξερευνά τον κόσμο γύρω του, επιστρέφει στον φροντιστή για «ασφαλές καταφύγιο» όταν νιώθει δυσφορία και καθησυχάζεται εύκολα με την επανεμφάνισή του (Ainsworth et al., 1978).

• Μεταφορά στην ενηλικίωση: Οι ενήλικες με ασφαλή προσκόλληση διατηρούν ισορροπημένη αυτονομία και εγγύτητα. Έχουν υγιή αυτοεκτίμηση, εμπιστεύονται τον σύντροφό τους και διαχειρίζονται καλύτερα τις συγκρούσεις (Hazan & Shaver, 1987).

​

2. Αγχώδης–Συμβιωτική Προσκόλληση (Anxious–Ambivalent / Preoccupied)

• Χαρακτηριστικά βρεφικής ηλικίας: Το βρέφος εκφράζει έντονο άγχος αποχωρισμού, δεν καθησυχάζεται πλήρως ακόμα και όταν ο γονέας επιστρέφει και συχνά συμπεριφέρεται συγκεχυμένα (Ainsworth et al., 1978).

• Μεταφορά στην ενηλικίωση: Οι ενήλικες με αυτόν τον τύπο προσκόλλησης έχουν υπερβολική ανάγκη επιβεβαίωσης – αίσθημα ανασφάλειας αν ο/η σύντροφος δεν ανταποκρίνεται άμεσα στα μηνύματά  ή δεν  δείχνει συναισθηματική στοργή, φόβος μοναξιάς και εγκατάλειψης - κάθε μικρή παύση στην επικοινωνία  φαίνεται σημάδι ότι κάτι «πήγε στραβά» ή ότι θα εγκαταλείφθούν, εξιδανικεύουν τις σχέσεις – βάζουν το ταίρι  σε βάθρο, ρομαντικοποιώντας ακόμα και τις όποιες ατέλειές του, από φόβο ότι θα το χάσουν, ζήλια και έντονος συναισθηματισμός – κάθε πιθανή εξωτερική απειλή (φίλοι, δουλειά, χόμπι) μπορεί να προκαλέσει έντονη ανασφάλεια ή υπερβολική ζήλια, αυτοθυσία για τη σχέση – βάζουν τις ανάγκες του άλλου πάντοτε μπροστά από τις δικές τους (Bartholomew & Horowitz, 1991).

​

3. Αποφευκτική Προσκόλληση (Avoidant / Dismissive)

• Χαρακτηριστικά βρεφικής ηλικίας: Το βρέφος δείχνει ανεξαρτησία, αποφεύγει ή αγνοεί τον φροντιστή τόσο στην αναχώρηση όσο και στην επιστροφή του· υποκρύπτει το άγχος του (Ainsworth et al., 1978).

• Μεταφορά στην ενηλικίωση: αντιλαμβάνονται την οικειότητα ως απειλή στην αυτοδιάθεσή τους και τείνουν να απομακρύνονται όταν η σχέση βαθαίνει, προβάλλουν ανεξαρτησία και δύναμη, συχνά υποτιμώντας τις δικές τους ή τις ανάγκες των άλλων για στήριξη, θέτουν υψηλά «τείχη» προστασίας· δυσκολεύονται να μοιραστούν φόβους, ανάγκες ή ευάλωτα συναισθήματα, μπορεί να κριτικάρουν τους συντρόφους τους για «υπερβολική» εξάρτηση, σαμποτάροντας τη δέσμευση πριν αυτή εδραιωθεί. (Hazan & Shaver, 1987).

​

4. Αποδιοργανωμένη/Φοβική Προσκόλληση (Disorganized / Fearful)

• Χαρακτηριστικά βρεφικής ηλικίας: Το βρέφος δεν έχει συνεπή στρατηγική· παρουσιάζει σύγκρουση, παγώνει ή επιδεικνύει ασυνήθιστες συμπεριφορές (π.χ. κινήσεις αυτοτραυματισμού) κατά τις επιστροφές του φροντιστή (Main & Solomon, 1986).

• Μεταφορά στην ενηλικίωση: Συνδυάζει την επιθυμία για εγγύτητα με τον φόβο εγκατάλειψης· οι σχέσεις συχνά χαρακτηρίζονται από ανασφάλεια, έντονες διακυμάνσεις εμπιστοσύνης και δυσκολία στη διαχείριση συναισθημάτων (Bartholomew & Horowitz, 1991).

​​

Σχέσεις μεταξύ

​

Στις σχέσεις ενηλίκων, παρατηρούνται κάποιες επαναλαμβανόμενες «χημείες» ανάμεσα στους τύπους προσκόλλησης. Να τι συμβαίνει συνήθως:

1. Αγχώδης (εξαρτητικός) + Αποφευκτικός
   – Ο άγχώδης επιζητά έντονη συναισθηματική επαφή και επιβεβαίωση. Ο αποφευκτικός απομακρύνεται όταν νιώθει «πνιγμένος».
   – Γιατί έλκονται: Κάθε μικρή προσέγγιση δίνει ώθηση στον αποφευκτικό («καλά, φαίνεται ότι με θέλει»), ενώ κάθε απόσταση πυροδοτεί το άγχος του εξαρτητικού.
   – Κίνδυνος: Κύκλοι «προσέγγισης–απόσυρσης» που δημιουργούν ένταση και κόπωση.

2. Ασφαλής + Ασφαλής
   – Δύο άνθρωποι που νιώθουν άνετα με την οικειότητα, την αυτονομία και την υποστήριξη.
   – Γιατί έλκονται: Μοιράζονται ξεκάθαρη επικοινωνία, αμοιβαία εμπιστοσύνη και υγιή όρια.
   – Πλεονέκτημα: Σταθερότητα, αμοιβαία ενδυνάμωση, ουσιαστική εγγύτητα.

3. Ασφαλής + Αγχώδης ή Ασφαλής + Αποφευκτικός
   – Ο ασφαλής λειτουργεί ως «καταπραϋντικός παράγοντας» για τον λιγότερο σίγουρο σύντροφο.
   – Γιατί έλκονται: Ο ασφαλής παρέχει σταθερότητα και σταδιακή εξάσκηση στην εμπιστοσύνη.
   – Πλεονέκτημα: Δυνατότητα εξέλιξης: ο αγχώδης μαθαίνει αυτοπεποίθηση· ο αποφευκτικός μαθαίνει οικειότητα.

4. Αγχώδης + Αγχώδης
   – Δύο σύντροφοι με ανάγκη έντονης εγγύτητας και φόβο εγκατάλειψης.
   – Γιατί έλκονται: Κατανόηση του κοινού άγχους· «εμείς πάσχουμε το ίδιο».
   – Κίνδυνος: Υπερβολικός συναισθηματισμός, ζήλιες και δραματικές κορυφώσεις.

5. Αποφευκτικός + Αποφευκτικός
   – Δύο σύντροφοι που αποφεύγουν την οικειότητα.
   – Γιατί έλκονται: Αμοιβαία ανάγκη για ανεξαρτησία· δεν νιώθουν άβολα με την απόσταση.
   – Κίνδυνος: Έλλειψη συναισθηματικής σύνδεσης, ρηχότητα σχέσης.

​​

 

Συμπεράσματα & Προτάσεις

​

• Αυτογνωσία: Εντοπίζοντας τον τύπο προσκόλλησής σας, ανοίγει ο δρόμος για συνειδητές αλλαγές στη συναισθηματική σας συμπεριφορά.

• Ψυχοθεραπεία:  «εξυγείανση» τα παλιών εσωτερικών μοντέλων ώστε να αναπτυχθεί ασφαλής δεσμός στην ενήλικη ζωή.

• Εκπαίδευση Ζευγαριών: Η κατανόηση των διαφορετικών προσεγγίσεων προσκόλλησης βελτιώνει την επικοινωνία και μειώνει τις συγκρούσεις.

​

​

Βιβλιογραφία

​

Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss: Vol. 1. Attachment. Basic Books.

Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E. & Wall, S. (1978). Patterns of Attachment: A Psychological Study of the Strange Situation. Lawrence Erlbaum.

Main, M. & Solomon, J. (1986). Discovery of a new, insecure–disorganized/disoriented attachment pattern. In M. Yogman & T. B. Brazelton (Eds.), Affective Development in Infancy (pp. 95–124). Ablex.

Hazan, C. & Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511–524.

Bartholomew, K. & Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226–244.

 

 

Με ειλικρινή στήριξη στην προσωπική και διαπροσωπική σας ανάπτυξη,
Vera Dimitriadi, Clinical Psychologist, M.A.